چون حاتم در گذشت ، برادرش خواست تا با او همانندی کند و مادرش او را گفت : خویشتن رنجه مدار ! که همانند او نخواهی شد .

گفت چه چیز مرا باز دارد ؟ و حال آن که او برادر منست .

مادر گفت : هر گاه او را شیر می دادم ، به خوردن راضی نمی شد مگر آن که طفل دیگری با او شریک شود و با او ، از پستان دیگر شیر می خورد .

و چون تو را شیر می دادم و شیرخواره ای وارد می شد ، میگریستی تا بیرون رود .

افلاطون گفت : شادمانیت ، همچون عریانیت است. جز بر آن که امین است ، آشکار مکن !

گر تُرا از غیب چشمی باز شد 

با تو ذرّات جهان همراز شد

نطق خاک و نطق آب و نطق گِل 

هست محسوس هواس اهل دل

هر جمادی با تو می گوید سخن

کو تُرا آن گوش و چشم ای بوالحسن

گر نبودی واقف از حق جان باد

فرق کی کردی میان قوم عاد

جمله ذرّات در علم نهان

با تو می گویند روزان و شبان

ما سمیعیم و بصیر و باهُشیم

با شما نامحرمان ما خامُشیم

از جمادی سوی جانِ جان شوید

غلغل اجزای عالَم بشنوید

فاش تسبیح جمادات آیدت

وسوسه تأویل ها بفزایدت

چون ندارد جان تو قندیل ها

بهر بینش کرده ای تأویل ها

یکی از پیامبران گفت : پروردگارا ! زبان مردم را از من بازدار و پروردگار به او وحی فرستاد که این ، چیزیست که برای خویش قرار ندادم . چگونه برای تو قرار دهم ؟

مردی صاحب خانه ی خود را گفت : چوب های این سقف را اصلاح کن که صدا می دهد .

صاحب خانه گفت : نترس که تسبیح می گوید .

مستأجر گفت از آن می ترسم که او را رقّت قلب دست دهد و به سجده افتد .

ای که جان را بهر تن می سوختی

سوختی جان را و تن افروختی

ای دریغا ! ای دریغا ! ای دریغ !

آنچنان ماهی نهان شد زیر میغ

اندکی جنبش بکن همچون جنین

تا ببخشندت دو چشم نور بین

دوست دارد یار ، این آشفتگی

کوشش بیهوده به از خفتگی

اندرین ره ، می تراش و می خراش

تا دَمِ آخر ، دمی غافل مباش

یوسف نحوی گفت : دست سه گونه است : دست سفید ، دست سبز ، دست سیاه . دست سفید : آغاز کار نیکست و دست سبز : پاداش به کار نیکست و دست سیاه : نیکی همراه با منت است .

روزها پنج است : روز گمشده ( مفقود ) ، روز کنونی ( مشهود ) ، روز آینده ( مورود ) ، روز وعده ( موعود ) ، روز پایدار ( ممدود ) .

اما روز گمشده ، دیروزِ تو بود ، که با زیاده روی خویش ، آن را از دست داده ای و روزِ اکنون تو ، آنست که در آنی . پس ، از طاعات خویش ، توشه ی آخرت بساز و روزِ آینده ، فردای توست و نمی دانی که از روزهای عمر تو هست ؟ یا نه ؟ و روز وعده ، واپسین روزهای زندگی توست ، همواره آن را پیش چشم دار و روز پایدار ، آخرت توست و آن ، روزیست که بر تو نمی گذرد . درباره ی آن ، کوشش خویش به کار بر و آن یا بر تو نعمتِ جاوید است و یا عذابِ پایدار .

عارفی گفت : با مردم کمتر آمیزش کن ، چه ندانی که احوالت به رستاخیز چگونه است ، تا اگر گناهکار باشی شناسندگان تو کمتر باشند .

یکی از بزرگان صوفیه گفته است : در نزد اهل حق « فوت وقت » از جان سپردن دشوارتر است چه جان سپردن جداشدن از خلق است و « فوت وقت » جدا شدن از حق .

راهبی را پرسیدند : عید شما چه وقت است ؟ گفت : روزی که در آن ، گناه نکنیم . عید ، از آنِِ کسی که جامه ی نو پوشد نیست ، بلکه از آنِ کسی ست که از عذاب آخرت ایمن باشد .عید ، از آنِ کسی نیست که جامه ی ظریف پوشد ، بلکه از آنِ کسی ست که ره شناس باشد .

بزرگی گفته است : مرا به دنیا کاری نیست ، زیرا اگر من بمانم ، او با من نمی مانَد و اگر او بمانَد ، من با او نمانم .

حکیمی گفت : بنده آنگاه به خدا نزدیک تر است که از او خواهد و آنگاه به خلق نزدیک تر است ، که نخواهد .

ابوحازم گفته است : از مردمی در شگفتم که برای دنیایی می کوشند ، که هر روز گامی از آن ، دور می شوند و برای دنیایی نمی کوشند ، که هر روز گامی به آن نزدیک می شوند .

• مردی بر عارفی گذشت ، که نان و سبزی و نمک می خورد . او را گفت : ای بنده خدا ! از دنیا ، به همین خرسندی ؟ گفت : خواهی کسی را به تو نشان دهم که بدتر از این خرسند است ؟ گفت : آری . گفت : آن که به عوض آخرت ، به دنیا خرسند است .
• عجب است از کسی که خوبی را که در او نیست و به وی نسبت می دهند ، خوشحال می شود و بدی را که در او هست ، می گویند و به خشم می آید.
• حکیمی فرزندش را گفت : ای پسرکم ! بگذار ، دینت برتر از عقلت باشد و کردارت برتر از گفتارت و ارزشت بیش از جامه ات .
• حکیمی را پرسیدند روز خود را چگونه آغاز کردی ؟ گفت : در حالی آغاز کردم که دنیا مایه ی اندوهم بود و آخرت موجب کوششم .
  

کسی سقراط را به پستی نسب ، نکوهش کرد و به شرف و ریاست خویش نازید . سقراط او را گفت : شرف دودمان تو ، به تو ختم می شود و بزرگی دودمان من ، از من آغاز می گردد . من فخر دودمان خویشم و تو ننگ خاندان خویشی .