تشنگی وعطش
تشنگی در مزاج های مختلف متفاوت است, به طور کلی هرچه خشکی و گرما بیشتر باشد تشنگی بیشتر خواهد بود.
در مزاج صفرا به علت بالابودن گرما و خشکی, تشنگی نسبت به سایر مزاج ها بیشتراست .
در دموی ها به دلیل وجود رطوبت, نسبت به صفراوی ها تشنگی کمتر است, اما به علت گرمایی که دارند, گرمایشان موجب تشنگی زودهنگامشان می شود.
درسوداوی ها خشکی و کم آبی هست ولی به دلیل سردی, تشنگی خیلی زیادی ندارند
بلغمی ها, هم رطوبت دارند هم سردی برای همین ,نسبت به سایر مزاج ها, کمتراحساس تشنگی میکنند.
علل تشنگی غیرطبیعی ：
تجمع خلط بلغم شور یا خلط شدیدالیبس مانند ：بلغم جصی و سودای احتراقی در معده ،که طبیعت برای زدودن آنها طلب آب مینماید علایم ：
با آب سرد تشنگی بر طرف نمی شود به حسب ماده، دهان ترش یا شور است و با صبر بر تشنگی یا خوابیدن عطش تسکین می یابد . علت آن هم اینست که خواب و صبر بر عطش ،ازدیاد حرارت احشا میکند و تلطیف
خلط معطش(خلطی که ایجادعطش میکند) مینماید.
علاج :
تلطیف ،تقطیع ، اسهال و قی غذا ؛ گوشت مرغ بریان و نخود اب و زیره با شکرو…
پرهیزات ：
دوری از غذاهای غلیظ، مثل حلیم ،خورشتها، سرخ کردنی، کله پاچه، فست فود، میوه های غلیظ مثل هلو انجیر موز و …
علت دیگرحرارت معده است که با یبوست همراه باشد که در 4مزاج میتواند رخ دهد. از مصرف بیش از حد سرخ کردنی و غذاهای گرم و خشک که بدترین نوع است .
علاج ان خوردن ماالشعیر طبی و آب کدو و خیار و شیره خرفه و اگر دموی مزاج باشد حجامت کند.
حرارت سینه یا ریه ：
بقراط در مورد تشنگی شدیدی که از تب سوزان بر بیمار عارض میشود می فرماید ：
(اگر کسی در تب سوزان با تشنگی روبرو شود و در این حال به سرفه کردن مبتلا گردد , تشنگی تسکین یابد . )
از فرموده بقراط چنین بر می آید که سبب تشنگی شدید بیمار، ریه او باشد . هرگاه سرفه کرد , ریه از سرفه کردن بیمار کمی به حرکت در می آید و ماده سیلانی از گوشت سست ریه ،آن را نمناک می سازد و تشنگی آرام میگیرد .
سومزاج سرد یا گرم کبد
سده کبدی ：
نوشیدن آب شور یا سیر و پیاز, اسهال مفرط از داروهای مسهل, خوردن برف و یخ, ممکن است راه بندهایی در بدن ایجاد شده باشد,مثلا گداره هایی از کبد به معده سد شده و راه آبی که باید آب رابه سایر بدن برساندبند آمده است , که اگر چنین حالتی رخ دهد,انسان هر چند زیاد آب بنوشد باز تشنه است و تشنگی فروکش نمی کند . که این حالت را در بیماری استسقا و قولنج مشاهده می کنیم.
اَنَسْ:
حَيَّتْ جاريَةٌ لِلْحَسَنِ بْنِ عَلىٍّ عليهالسلام بِطاقَةِ رَيْحانٍ ، فَقالَ لَها : اَنـْتِ حُرَّةٌ لِوَجْهِ اللّهِ ،فَقُلْتُ لَهُ فى ذلِكَ ، فَقالَ : اَدَّبَنَا اللّهُ تَعالى فَقالَ : «و إِذا حُيّيتُم بِتَحيَّةٍ فَحَيُّوا بِاَحْسَنَ مِنْها»الآيَةِ، وَ كانَ اَحْسَنُ مِنْها اِعْتاقَها؛
يكى از كنيزان امام حسن عليهالسلام دسته گلى به ايشان تقديم كرد. امام به او فرمود: تو درراه خدا آزادى! دليل اين كارشان را پرسيدم. فرمود: خداوند، ما را [اين گونه] ادبآموخته است ، آنجا كه [در قرآن كريم ]مىگويد: «و چون احترام شُديد، به بهتر از آن،پاسخ گوييد» و بهتر از هديه او، آزادى او بود!
منبع: بحار الأنوار ، ج 43، ص 343، ح 15
بمناسبت شهادت امام حسن مجتبي عليه السلام مصادف با 7 صفر