احساس لذت از دو طریق ایجاد می شود :
اول اینکه عامل لذت به طور آنی مزاج را دگرگون می سازد تا برای ادراک حس آماده باشد .
دوم اینکه عامل لذت پیوند طبیعی را یک دفعه باز می گرداند تا به حالت احساس پذیری در آید .
اگر هر یک از عوامل مذکور به طور آنی روی ندهد و به تدریج ظاهر شود حس را همراه ندارد و لذت حاصل نمی شود ، زیرا که لذت عبارت از احساس ملایم و سازگار است .
بدیهی است هر حسی زاده ی نیروی حساس است و حس ، در صورت تاثیرپذیری این نیرو به وجود می آید . اگر نیروی حساس به وسیله دمسازی « ملایم » تاثیرپذیر شد حسی را که نشان می دهد لذت می نامند .
لیکن اگر ناملایمی بر آن تاثیر گذاشت حسی که از آن سر می زند درد است و رنج . از آنجا که حس لامسه متراکم تر از سایر حواس است و بیشتر از آنها به وسیله ی ملایمات و ناملایمات تاثیر پذیر است احساس این حس در برابر ملایمات در کسانی که مزاج متراکم دارند بیشتر لذت بخش است و در برخورد با ناملایمات دردمندی بیشتر دارد .
